@5posiłkówdziennie
A: Dieta bogata w przeciwutleniacze, karotenoidy i zdrowe tłuszcze oraz kontrola glikemii i dobre nawodnienie mogą wspierać kondycję ciała szklistego i spowalniać jego degradację. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów klinicznych na całkowite usunięcie już istniejących mętów wyłącznie przez zmiany w diecie.
Zdrowie oczu zależy nie tylko od genów czy wieku, ale również od stylu życia i diety. W ostatnich latach coraz częściej mówi się o roli składników odżywczych w profilaktyce chorób siatkówki, zwyrodnienia plamki żółtej czy zespołu suchego oka. Coraz większe zainteresowanie budzą też tzw. „męty” w ciele szklistym — zjawisko, które może mieć związek z procesami oksydacyjnymi, stanami zapalnymi i zaburzeniami metabolizmu kolagenu. Czy odpowiednia dieta może pomóc w zmniejszeniu ich ilości?
Jak powstają męty w ciele szklistym?
Ciało szkliste to przezroczysta, żelowa substancja wypełniająca wnętrze gałki ocznej, której głównymi składnikami są woda (ok. 98–99%), kolagen i kwas hialuronowy. Z wiekiem, pod wpływem stresu oksydacyjnego oraz naturalnych procesów starzenia, struktura kolagenu ulega stopniowej degradacji. Dochodzi do rozluźnienia włókien, utraty elastyczności i tworzenia mikroskopijnych skupisk, które rzucają cienie na siatkówkę. Te właśnie cienie postrzegamy jako „męty” – małe punkty, nitki lub pajęczynki przesuwające się w polu widzenia.
Ich występowanie nasila się z wiekiem, ale może również wynikać z czynników takich jak:
- wysoka krótkowzroczność,
- urazy oczu,
- stany zapalne,
- stres oksydacyjny,
- zaburzenia gospodarki glukozowej,
- niedobory antyoksydantów.
Dlatego podejście do problemu mętów nie powinno ograniczać się wyłącznie do obserwacji okulistycznej. Coraz więcej badań sugeruje, że kondycja ciała szklistego może zależeć również od stanu odżywienia i diety.
Wolne rodniki i stres oksydacyjny – główni wrogowie ciała szklistego
Wolne rodniki tlenowe powstają w każdej komórce jako produkt uboczny przemian metabolicznych. W warunkach równowagi są neutralizowane przez enzymy antyoksydacyjne (m.in. dysmutazę ponadtlenkową, katalazę, peroksydazę glutationową) oraz antyoksydanty pochodzące z pożywienia. Gdy równowaga ta zostaje zaburzona – np. przez palenie papierosów, ekspozycję na promieniowanie UV czy złą dietę – wolne rodniki zaczynają niszczyć białka i kwas hialuronowy ciała szklistego.
W efekcie jego struktura staje się mniej przejrzysta, co sprzyja tworzeniu się mętów. Właśnie dlatego dieta bogata w przeciwutleniacze jest jednym z kluczowych elementów profilaktyki zdrowia oczu.
Antyoksydanty – tarcza ochronna dla siatkówki i ciała szklistego
Najlepiej przebadane antyoksydanty wspierające zdrowie oczu to witaminy C, E, A oraz związki roślinne, takie jak luteina, zeaksantyna, antocyjany i resweratrol.
Witamina C – obecna w wysokim stężeniu w ciele szklistym i soczewce oka, jest niezbędna do syntezy kolagenu typu II. Jej niedobór może przyspieszać degenerację włókien kolagenowych. Bogate źródła to: natka pietruszki, papryka, czarna porzeczka, kiwi, cytrusy, rokitnik.
Witamina E – chroni błony komórkowe przed peroksydacją lipidów, spowalniając uszkodzenia siatkówki i nabłonka barwnikowego. Znajdziesz ją w orzechach, pestkach słonecznika, olejach roślinnych tłoczonych na zimno i awokado.
Witamina A i beta-karoten – wspierają regenerację nabłonka oka i proces widzenia w ciemności. Ich źródłem są marchew, bataty, dynia, jaja i wątróbka.
Luteina i zeaksantyna – karotenoidy gromadzące się w plamce żółtej, działają jak naturalny filtr chroniący przed światłem niebieskim. Znajdują się w szpinaku, jarmużu, sałacie rzymskiej, kukurydzy i żółtkach jaj.
Antocyjany – barwniki roślinne o silnym działaniu antyoksydacyjnym, które poprawiają mikrokrążenie w siatkówce. Występują w jagodach, borówkach, czarnej porzeczce i aronii.
Kolagen, kwas hialuronowy i aminokwasy – odbudowa struktury ciała szklistego
Kolagen w ciele szklistym jest wrażliwy na glikację – proces zachodzący pod wpływem nadmiaru glukozy, który prowadzi do jego usztywnienia i fragmentacji. Dlatego kontrola poziomu glukozy we krwi oraz dieta o niskim indeksie glikemicznym mogą mieć znaczenie ochronne.
Do syntezy kolagenu potrzebne są:
- witamina C,
- aminokwasy glicyna, prolina i lizyna,
- miedź i cynk, które aktywują enzymy biorące udział w tworzeniu włókien kolagenowych.
Produkty wspierające odbudowę kolagenu to m.in. rosół na kościach, galaretki, ryby, drób, jajka, a także warzywa bogate w witaminę C i krzem (seler naciowy, pietruszka, por).
Kwas hialuronowy, odpowiedzialny za utrzymanie lepkości ciała szklistego, można wspierać dietą bogatą w produkty zawierające siarkę i antyoksydanty, takie jak czosnek, cebula, kapusta i brokuły. Pomaga również odpowiednie nawodnienie – niedostateczna ilość wody prowadzi do zagęszczenia ciała szklistego.
Mikrokrążenie i zdrowie naczyń krwionośnych
Siatkówka i ciało szkliste są bardzo wrażliwe na niedotlenienie. Dobre mikrokrążenie zapewnia prawidłowy dopływ składników odżywczych i usuwanie toksyn. Wspierają je:
- kwasy omega-3 (EPA i DHA) – poprawiają płynność błon komórkowych i funkcje naczyń włosowatych,
- flawonoidy z cytrusów, zielonej herbaty i kakao – wzmacniają ściany naczyń,
- magnez i potas – wspomagają regulację napięcia naczyniowego.
Regularne spożywanie ryb morskich, orzechów włoskich i siemienia lnianego może korzystnie wpływać na ukrwienie oka i zmniejszać ryzyko degeneracyjnych zmian w ciele szklistym.
Czy dieta może zredukować istniejące męty?
Nie ma jednoznacznych dowodów, że dieta może całkowicie usunąć istniejące męty, jednak coraz więcej badań wskazuje, że sposób żywienia wpływa na tempo postępu tych zmian. Dieta bogata w antyoksydanty, zdrowe tłuszcze, białko kolagenowe i mikroelementy może:
- ograniczać degradację kolagenu,
- zmniejszać stres oksydacyjny,
- poprawiać nawodnienie ciała szklistego,
- wspierać regenerację komórek nabłonka barwnikowego siatkówki.
U osób z cukrzycą lub insulinoopornością kontrola glikemii jest szczególnie istotna – nadmiar glukozy uszkadza drobne naczynia oka i przyspiesza procesy degeneracyjne.
Styl życia a zdrowie oczu
Dieta to nie wszystko. W utrzymaniu przejrzystości ciała szklistego znaczenie mają również inne elementy stylu życia:
- unikanie palenia papierosów,
- ograniczenie alkoholu,
- ochrona oczu przed nadmiernym promieniowaniem UV,
- umiarkowana aktywność fizyczna poprawiająca krążenie,
- odpowiednia ilość snu.
Dodatkowo warto regularnie kontrolować wzrok u okulisty – męty mogą być bowiem objawem poważniejszych schorzeń, takich jak odwarstwienie siatkówki.
Podsumowanie
Ciało szkliste, choć często pomijane w rozmowach o zdrowiu oczu, pełni kluczową rolę w zachowaniu prawidłowego widzenia. Jego struktura i przejrzystość zależą w dużej mierze od równowagi między procesami oksydacyjnymi a regeneracyjnymi, na które można wpływać poprzez dietę.
Regularne spożywanie produktów bogatych w witaminy C, E, karotenoidy, luteinę, zeaksantynę, kwasy omega-3 i antyoksydanty roślinne może wspierać zdrowie ciała szklistego i zmniejszać ryzyko jego degeneracji. Choć dieta nie usunie istniejących mętów, może znacząco spowolnić ich rozwój i poprawić ogólną kondycję oczu.
Zadbaj o swoje oczy tak, jak o inne narządy — poprzez świadome odżywianie, odpowiednie nawodnienie i ochronę przed stresem oksydacyjnym. Bo zdrowe widzenie zaczyna się na talerzu.
Popularne pytania:
A: Wspierają je źródła białka (rosół na kościach, mięso, ryby, jaja), witamina C (cytrusy, papryka, natka pietruszki) oraz produkty zawierające krzem (seler naciowy, pietruszka). Mineralne kofaktory, takie jak miedź i cynk, także wspomagają enzymy biorące udział w syntezie kolagenu.
A: Suplementy mogą zwiększyć koncentrację tych karotenoidów w plamce żółtej i poprawiać ochronę przed światłem niebieskim; ich korzyści są najlepiej udokumentowane w profilaktyce zwyrodnienia plamki. Dowody na bezpośredni wpływ suplementów na redukcję mętów w ciele szklistym są ograniczone.
A: Tak — niedostateczne nawodnienie może zmieniać lepkość i strukturę cieczy szklistej, co zwiększa ryzyko odczuwania pływających mętów. Regularne picie wody pomaga utrzymać właściwe warunki fizyczne ciała szklistego.
A: Należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, gdy nastąpi nagły wzrost liczby mętów, pojawią się błyski świetlne lub wystąpią ubytki pola widzenia, ponieważ mogą to być objawy odwarstwienia siatkówki. W takich przypadkach potrzebna jest szybka ocena i leczenie.
