Jak dieta wysokobiałkowa wspomaga leczenie choroby Crohna?

Choroba Crohna to przewlekła, zapalna choroba jelit o podłożu autoimmunologicznym, która znacząco wpływa na funkcjonowanie całego układu pokarmowego oraz ogólny stan zdrowia. Objawy takie jak biegunki, bóle brzucha, osłabienie, niedokrwistość czy utrata masy ciała prowadzą do wyczerpania organizmu i niedożywienia. Dlatego obok leczenia farmakologicznego istotnym elementem terapii jest odpowiednio dopasowana dieta. Jednym z kluczowych jej składników może być białko, które wspomaga regenerację tkanek, poprawia stan odżywienia i wpływa korzystnie na układ odpornościowy. Dieta wysokobiałkowa, odpowiednio zbilansowana i dostosowana do stanu chorego, może być skutecznym wsparciem w leczeniu i rekonwalescencji.

Dlaczego białko jest tak ważne w chorobie Crohna?

U osób z chorobą Crohna zapotrzebowanie na białko jest wyraźnie wyższe niż u zdrowej populacji. Dzieje się tak z kilku powodów:

• Zwiększone straty białka – stan zapalny i uszkodzenia błony śluzowej jelit prowadzą do utraty białek z organizmu, szczególnie przez jelita,
• Utrudnione wchłanianie – choroba może zaburzać procesy trawienia i absorpcji składników odżywczych, w tym aminokwasów,
• Zwiększone zapotrzebowanie – w okresie aktywnej choroby organizm intensywniej zużywa białko do naprawy tkanek, syntezy enzymów i odpowiedzi immunologicznej,
• Ryzyko niedożywienia – z powodu braku apetytu, ograniczeń dietetycznych i biegunek chorzy często nie dostarczają wystarczającej ilości kalorii i składników odżywczych.

Dieta bogata w białko może pomóc zapobiegać niedożywieniu, wspierać regenerację błony śluzowej jelit i wspomagać odpowiedź immunologiczną organizmu.

Zalecane spożycie białka w chorobie Crohna

W okresie remisji zalecane spożycie białka wynosi ok. 1,2–1,5 g/kg masy ciała na dobę, natomiast w okresie zaostrzenia zapotrzebowanie może wzrosnąć nawet do 1,5–2,0 g/kg m.c. Oznacza to, że osoba ważąca 60 kg powinna dostarczać dziennie 90–120 g białka. Ilość ta powinna być dostosowana indywidualnie do stanu chorego, jego masy ciała, poziomu aktywności choroby i tolerancji pokarmowej.

Źródła białka w diecie chorego na Crohna

Białko zwierzęce

• Mięso i drób – najlepiej chude gatunki (indyk, kurczak, cielęcina), gotowane lub duszone bez tłustych dodatków,
• Ryby – lekkostrawne, takie jak dorsz, mintaj, sola, a także tłuste ryby morskie w okresie remisji (łosoś, makrela – źródło kwasów omega-3),
• Jaja – lekkostrawne źródło białka, najlepiej gotowane na miękko lub w postaci omletu,
• Nabiał bez laktozy – jogurty, twaróg, serki wiejskie bez dodatku cukru mlecznego, jeśli pacjent toleruje laktozę.

Białko roślinne

• Tofu, tempeh – lekkostrawne, delikatne źródło białka sojowego, dobrze tolerowane przez wielu chorych,
• Soczewica, ciecierzyca, fasola – tylko w okresie remisji i po odpowiednim przygotowaniu (namoczenie, dokładne ugotowanie),
• Produkty zbożowe – płatki owsiane, ryż, komosa ryżowa dostarczają niewielkich ilości białka roślinnego, ale są dobrze tolerowane.

Odżywki białkowe

W przypadku niedoborów białka lub trudności z jego dostarczeniem w diecie naturalnej, można sięgnąć po odżywki białkowe. W chorobie Crohna stosuje się:

• Preparaty medyczne – doustne suplementy diety specjalnego przeznaczenia, zawierające łatwo przyswajalne białko serwatkowe lub hydrolizaty białek,
• Białka serwatkowe (WPC, WPI) – mogą być dobrze tolerowane, ale należy uważać na zawartość laktozy,
• Białko roślinne – np. ryżowe, grochowe, szczególnie przy nietolerancji laktozy lub alergii na białko mleka.

Jak dieta wysokobiałkowa wspiera organizm chorego?

1. Regeneracja tkanek

Białko jest niezbędne do odbudowy uszkodzonego nabłonka jelitowego. Pomaga w gojeniu mikrourazów, które są typowe w aktywnych fazach Crohna.

2. Utrzymanie masy mięśniowej

Przy długotrwałym niedożywieniu i braku apetytu często dochodzi do rozpadu tkanki mięśniowej. Odpowiednia ilość białka wspomaga utrzymanie siły mięśni i ogólnej sprawności.

3. Wsparcie układu odpornościowego

Aminokwasy, takie jak glutamina i arginina, odgrywają ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej. Pomagają organizmowi walczyć z infekcjami i wspierają funkcjonowanie układu pokarmowego.

4. Redukcja stanu zapalnego

Chociaż białko samo w sobie nie działa przeciwzapalnie, jego odpowiedni poziom w diecie może wspierać organizm w procesie regeneracji i powrotu do równowagi, szczególnie przy uzupełnieniu diety w kwasy omega-3 i antyoksydanty.

Potencjalne trudności w diecie wysokobiałkowej

• Nietolerancja laktozy – wielu pacjentów z Crohnem nie toleruje mleka i jego przetworów, dlatego warto wybierać produkty bezlaktozowe lub fermentowane,
• Zaburzenia trawienia – niektóre źródła białka, jak strączki czy czerwone mięso, mogą być zbyt obciążające dla jelit, zwłaszcza w okresie zaostrzeń,
• Ryzyko przeciążenia nerek – przy istniejących schorzeniach nerek zwiększona podaż białka powinna być monitorowana przez lekarza.

Przykładowy jadłospis wysokobiałkowy dla osoby z chorobą Crohna

Śniadanie: jajka gotowane na miękko, pieczywo pszenne z pastą z awokado, herbata ziołowa
II śniadanie: koktajl białkowy z mlekiem bez laktozy i bananem
Obiad: gotowany filet z indyka, puree ziemniaczane, marchewka duszona
Podwieczorek: serek wiejski bez laktozy z borówkami
Kolacja: omlet z tofu i cukinią, kromka chleba pszennego

Co jeszcze warto uwzględnić?

• Unikanie dodatków drażniących jelita – ostrych przypraw, dużych ilości błonnika nierozpuszczalnego, smażonych potraw,
• Regularność posiłków – mniejsze objętościowo, ale częstsze posiłki sprzyjają lepszemu trawieniu,
• Nawodnienie – przy zwiększonym spożyciu białka trzeba pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, aby wspomóc nerki.

Podsumowanie

Dieta wysokobiałkowa może odgrywać ważną rolę w leczeniu choroby Crohna, zwłaszcza w zapobieganiu niedożywieniu, wspomaganiu regeneracji jelit oraz wzmacnianiu odporności. Wymaga jednak indywidualnego dostosowania do potrzeb pacjenta, stanu klinicznego oraz tolerancji pokarmowej. Wsparcie dietetyka klinicznego jest kluczowe w planowaniu jadłospisu i unikaniu potencjalnych błędów. Wprowadzenie odpowiednio dobranego białka do codziennej diety nie zastąpi leczenia farmakologicznego, ale może znacząco poprawić jakość życia i przyspieszyć powrót do zdrowia.