Dieta paleo w leczeniu spondyloartropatii

Spondyloartropatie to grupa przewlekłych chorób zapalnych stawów, które mogą znacząco obniżyć jakość życia pacjentów. W ostatnich latach coraz częściej mówi się o wpływie diety na przebieg tych schorzeń. Jednym z modeli żywieniowych, który budzi zainteresowanie w kontekście chorób autoimmunologicznych i zapalnych, jest dieta paleo. Bazująca na założeniu powrotu do sposobu odżywiania przodków, może wspomóc leczenie objawów spondyloartropatii dzięki swoim potencjalnie przeciwzapalnym właściwościom i eliminacji produktów mogących zaostrzać stan zapalny.

Czym są spondyloartropatie?

Spondyloartropatie (SpA) to grupa zapalnych chorób reumatycznych, do których należą m.in.:

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK),
• łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS),
• reaktywne zapalenie stawów,
• zapalenie stawów związane z nieswoistymi zapaleniami jelit (Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Wspólną cechą tych chorób jest przewlekły stan zapalny obejmujący stawy osiowe (kręgosłup, stawy krzyżowo-biodrowe), obwodowe oraz inne narządy, np. oczy lub skórę. Czynnikiem wyzwalającym i podtrzymującym zapalenie może być nie tylko predyspozycja genetyczna (np. obecność HLA-B27), ale także zaburzenia immunologiczne i środowiskowe, w tym dieta.

Czym jest dieta paleo?

Dieta paleo (od ang. Paleolithic diet) nawiązuje do modelu żywienia ludzi z epoki kamienia łupanego. Zakłada powrót do naturalnych, nieprzetworzonych produktów spożywanych przez łowców-zbieraczy. Główne zasady tej diety obejmują:

• eliminację produktów przetworzonych, zbóż, roślin strączkowych, cukru i nabiału,
• spożywanie mięsa, ryb, jaj, warzyw, owoców, orzechów i zdrowych tłuszczów,
• rezygnację z rafinowanych olejów, konserwantów, sztucznych dodatków i glutenu.

Dieta paleo jest często określana jako przeciwzapalna, ponieważ eliminuje grupy produktów potencjalnie nasilających stan zapalny w organizmie. To czyni ją interesującą w kontekście schorzeń zapalnych, takich jak spondyloartropatie.

Potencjalne korzyści diety paleo w spondyloartropatiach

1. Działanie przeciwzapalne

Eliminacja zbóż (w tym pszenicy) i nabiału, a także cukru, może zmniejszyć produkcję cytokin prozapalnych (np. TNF-α, IL-6), które są kluczowe w patogenezie SpA. Wprowadzenie do diety dużych ilości warzyw, ryb i tłuszczów bogatych w kwasy omega-3 może natomiast wspierać działanie przeciwzapalne.

2. Ograniczenie dysbiozy jelitowej

U wielu pacjentów z spondyloartropatiami stwierdza się zaburzenia mikroflory jelitowej, co może sprzyjać rozwojowi zapaleń poprzez tzw. oś jelito–staw. Dieta paleo, eliminując produkty przetworzone, cukry proste i nadmiar tłuszczów trans, może wspierać równowagę mikrobioty.

3. Poprawa wrażliwości insulinowej

Produkty wysokoprzetworzone i bogate w cukry mogą zaburzać gospodarkę glukozowo-insulinową, co zwiększa ryzyko przewlekłych stanów zapalnych. Dieta paleo, bazująca na niskim ładunku glikemicznym, pomaga unormować poziom glukozy i insuliny, co może zmniejszyć ogólne obciążenie zapalne organizmu.

4. Wspomaganie redukcji masy ciała

Wielu pacjentów z chorobami reumatycznymi cierpi również na nadwagę, która obciąża stawy i nasila ból. Dieta paleo sprzyja redukcji masy ciała, co może przełożyć się na zmniejszenie dolegliwości stawowych i poprawę sprawności ruchowej.

5. Brak glutenu i nabiału

Niektóre osoby z spondyloartropatiami obserwują nasilenie objawów po spożyciu glutenu i nabiału, zwłaszcza jeśli występuje współistniejąca nadwrażliwość lub zaburzenia jelitowe. Dieta paleo naturalnie eliminuje te składniki, co może przynieść ulgę części pacjentów.

Co można jeść w diecie paleo?

• chude mięso i dziczyzna, ryby morskie (bogate w omega-3), jaja,
• warzywa niskoskrobiowe (brokuły, cukinia, szpinak, sałata, papryka),
• owoce w umiarkowanych ilościach (jagody, jabłka, gruszki),
• orzechy i pestki (np. migdały, orzechy włoskie),
• tłuszcze roślinne nierafinowane (olej kokosowy, oliwa z oliwek, olej lniany),
• zioła i przyprawy (np. kurkuma, imbir, oregano, czosnek).

Czego unikać?

• zbóż (pszenica, żyto, jęczmień, owies, ryż, kukurydza),
• roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica),
• nabiału (mleko, sery, jogurty, kefiry),
• cukru i słodyczy,
• olejów rafinowanych i margaryn,
• żywności przetworzonej, konserwantów, sztucznych dodatków.

Potencjalne trudności i przeciwwskazania

Choć dieta paleo może przynieść korzyści przy spondyloartropatiach, nie jest wolna od ograniczeń. Może być trudna do utrzymania na dłuższą metę i prowadzić do niedoborów, zwłaszcza:

• wapnia (brak nabiału),
• witaminy D (jeśli nie ma suplementacji i ekspozycji na słońce),
• błonnika (jeśli dieta zawiera mało warzyw),
• witamin z grupy B (brak zbóż).

W związku z tym wdrażanie takiej diety warto skonsultować z dietetykiem, by uniknąć niedoborów i dobrać odpowiednią suplementację.

Dowody naukowe i opinie ekspertów

Dieta paleo była przedmiotem badań głównie w kontekście zespołu metabolicznego, cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych, gdzie wykazano jej korzystny wpływ. W przypadku spondyloartropatii brakuje jeszcze dużych badań klinicznych potwierdzających jej skuteczność, jednak opisy przypadków i obserwacje pacjentów wskazują, że może łagodzić objawy, zmniejszać nasilenie stanów zapalnych i poprawiać samopoczucie.

Niektóre badania sugerują, że modyfikacje diety paleo, takie jak tzw. autoimmunologiczna dieta paleo (AIP), mogą przynosić szczególne korzyści w chorobach autoimmunologicznych. AIP zakłada dodatkowe eliminacje potencjalnych alergenów i stopniowe ich ponowne wprowadzanie po ustąpieniu objawów.

Przykładowy jadłospis paleo wspierający leczenie spondyloartropatii

Śniadanie: omlet z jajek z cukinią i szpinakiem, oliwa z oliwek
II śniadanie: sałatka z awokado, orzechami włoskimi i kurczakiem
Obiad: filet z łososia pieczony z warzywami (brokuły, papryka, marchew)
Podwieczorek: garść jagód i pestki dyni
Kolacja: sałatka z pieczonym indykiem, rukolą i oliwą z oliwek

Podsumowanie

Dieta paleo może stanowić wartościowe wsparcie w leczeniu spondyloartropatii, zwłaszcza dzięki swoim przeciwzapalnym właściwościom i eliminacji składników mogących nasilać objawy. Choć nie zastępuje leczenia farmakologicznego, może poprawić komfort życia, złagodzić objawy zapalne i wspomóc regenerację organizmu. Ze względu na potencjalne niedobory, każdorazowe wprowadzenie takiego modelu żywienia powinno odbywać się pod nadzorem specjalisty. Warto również obserwować reakcję organizmu na zmiany dietetyczne i dostosować je do indywidualnych potrzeb pacjenta.