Dieta niskosodowa przy dnie moczanowej

Dna moczanowa, zwana również artretyzmem lub podagrą, to przewlekła choroba zapalna stawów, związana z zaburzeniami metabolizmu puryn i odkładaniem się kryształów moczanu sodu w stawach oraz innych tkankach. Głównym czynnikiem ryzyka jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi (hiperurykemia). Leczenie choroby wymaga nie tylko farmakoterapii, ale również odpowiednio zbilansowanej diety. W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na znaczenie ograniczenia sodu (soli) w jadłospisie pacjentów z dną moczanową, szczególnie jeśli współistnieją inne schorzenia, takie jak nadciśnienie tętnicze czy choroby sercowo-naczyniowe.

Dna moczanowa a dieta – ogólne założenia

Podstawowym celem diety w dnie moczanowej jest:

• obniżenie poziomu kwasu moczowego we krwi,
• ograniczenie stanów zapalnych w organizmie,
• zmniejszenie częstości i nasilenia napadów choroby,
• normalizacja masy ciała, jeśli występuje nadwaga lub otyłość,
• zapobieganie powikłaniom metabolicznym – nadciśnieniu, cukrzycy, chorobom nerek.

Zalecenia dietetyczne obejmują przede wszystkim ograniczenie spożycia puryn (związki występujące m.in. w podrobach, tłustym mięsie, niektórych rybach, napojach alkoholowych i słodzonych), redukcję produktów prozapalnych, zwiększenie spożycia warzyw i owoców, a także właściwą podaż płynów.

Wśród zaleceń pojawia się również ograniczenie spożycia sodu, czyli głównego składnika soli kuchennej. Dieta niskosodowa nie tylko wspiera kontrolę nadciśnienia i poprawia funkcję nerek, ale również może pośrednio wpływać na gospodarkę kwasem moczowym.

Dlaczego ograniczenie sodu jest ważne przy dnie moczanowej?

Choć sód nie wpływa bezpośrednio na poziom kwasu moczowego, jego nadmiar w diecie może pogarszać przebieg choroby z kilku powodów:

1. Zwiększone ryzyko nadciśnienia i uszkodzenia nerek

Dna moczanowa często współistnieje z nadciśnieniem i przewlekłą chorobą nerek. Nadmiar soli w diecie obciąża nerki, prowadzi do zatrzymywania wody, podwyższenia ciśnienia tętniczego i pogorszenia filtracji kłębuszkowej. Uszkodzone nerki nie radzą sobie z wydalaniem kwasu moczowego, co pogłębia hiperurykemię.

2. Zatrzymanie wody i sodu sprzyja zapaleniu

Wysokie stężenie sodu w przestrzeni pozakomórkowej może nasilać stan zapalny w tkankach, co zwiększa ryzyko napadów dny moczanowej, a także intensyfikuje ból i obrzęki w zajętych stawach.

3. Związek między sodem a metabolizmem puryn

Badania sugerują, że nadmiar sodu może zaburzać metabolizm puryn, co prowadzi do wzrostu poziomu kwasu moczowego. Ponadto osoby stosujące dietę bogatą w sól częściej sięgają po produkty wysokoprzetworzone, które są jednocześnie źródłem puryn i innych szkodliwych substancji.

Zasady diety niskosodowej przy dnie moczanowej

Ograniczenie spożycia sodu

Zalecana ilość sodu dla osób z dną moczanową wynosi:

• maksymalnie 2300 mg sodu dziennie (ok. 5–6 g soli kuchennej),
• optymalnie 1500 mg sodu (ok. 3,8 g soli), jeśli współistnieją nadciśnienie lub choroby nerek.

Unikanie produktów bogatych w sól

Do głównych źródeł sodu w diecie należą:

• gotowe dania, dania typu fast food, konserwy,
• wędliny, kiełbasy, parówki, pasztety,
• sery żółte, topione, pleśniowe,
• pieczywo z dodatkiem soli,
• przyprawy typu kostki rosołowe, vegeta, sosy sojowe i gotowe sosy,
• chipsy, paluszki, krakersy i inne słone przekąski.

Ważne jest czytanie etykiet produktów spożywczych i wybieranie tych z niską zawartością sodu (najlepiej poniżej 0,3 g/100 g produktu).

Zdrowe zamienniki

• zamiast soli – świeże zioła, przyprawy korzenne, sok z cytryny, czosnek, cebula,
• zamiast wędlin – pieczone mięso drobiowe, pasty warzywne lub strączkowe,
• zamiast słonych przekąsek – orzechy niesolone, świeże warzywa, suszone owoce bez cukru i soli.

Dodatkowe zalecenia diety przy dnie moczanowej

• Ograniczenie puryn – unikanie podrobów, bulionów mięsnych, sardynek, śledzi, tuńczyka, alkoholu (szczególnie piwa),
• Zwiększenie spożycia warzyw i owoców – dostarczają błonnika, witaminy C i substancji zasadowych, które wspierają wydalanie kwasu moczowego,
• Białko z niskopurynowych źródeł – chude mleko, jogurt, sery twarogowe, jaja, rośliny strączkowe w umiarkowanych ilościach,
• Unikanie syropu glukozowo-fruktozowego – zawartego w napojach gazowanych, sokach owocowych z kartonu, słodyczach,
• Płyny – co najmniej 2 litry dziennie (woda, napary ziołowe), aby wspomagać pracę nerek i usuwanie kwasu moczowego.

Przykładowy jadłospis niskosodowy przy dnie moczanowej

Śniadanie: owsianka na mleku z jabłkiem, cynamonem i orzechami włoskimi
II śniadanie: kanapka z pieczywa razowego z twarożkiem z ziołami, ogórek świeży
Obiad: filet z indyka pieczony w ziołach, kasza jęczmienna, gotowane brokuły z oliwą
Podwieczorek: garść niesolonych pestek dyni i mandarynka
Kolacja: sałatka z gotowanym jajkiem, sałatą, papryką, pomidorem i dressingiem jogurtowym

Dna moczanowa i nadciśnienie – podwójne wyzwanie

U pacjentów z dną moczanową nadciśnienie tętnicze występuje częściej niż w ogólnej populacji. Stosowanie diety niskosodowej zmniejsza ryzyko rozwoju nadciśnienia oraz wspomaga jego leczenie, co ma bezpośrednie przełożenie na:

• mniejszą częstość napadów dny,
• poprawę filtracji nerkowej,
• zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego.

W przypadku leczenia farmakologicznego (np. diuretykami), ograniczenie sodu jest wręcz konieczne, aby zapobiec zaburzeniom elektrolitowym i odwodnieniu.

Sól ukryta – pułapki dietetyczne

Wielu pacjentów nie dosala potraw, ale mimo to przekracza zalecane spożycie sodu. Dzieje się tak przez:

• sięganie po gotowe pieczywo z dużą ilością soli,
• wybieranie produktów typu light, które często zawierają więcej sodu,
• spożywanie codzienne jogurtów smakowych, musli i batonów z dodatkiem soli,
• korzystanie z mieszanek przypraw zawierających sól i glutaminian sodu.

W diecie niskosodowej kluczowe znaczenie ma eliminacja tych „ukrytych” źródeł sodu i przygotowywanie posiłków w domu, najlepiej z naturalnych składników.

Podsumowanie

Dieta niskosodowa stanowi ważny element profilaktyki i leczenia dny moczanowej, szczególnie gdy towarzyszy jej nadciśnienie, choroby nerek lub inne zaburzenia metaboliczne. Ograniczenie sodu zmniejsza ryzyko napadów dny, poprawia funkcjonowanie układu moczowego i sercowo-naczyniowego oraz wspomaga działanie leków stosowanych w leczeniu choroby. W połączeniu z unikaniem produktów bogatych w puryny, odpowiednią podażą płynów, kontrolą masy ciała i aktywnością fizyczną może znacząco poprawić jakość życia osób zmagających się z tą przewlekłą dolegliwością.