Olej kokosowy: Superfood czy marketingowa bańka? Analizujemy fakty

Olej kokosowy w ostatnich latach zdobył ogromną popularność – reklamowany jako cudowny produkt, mający wspierać zdrowie, wspomagać odchudzanie i poprawiać wygląd skóry oraz włosów. Jednak czy faktycznie zasługuje na miano „superfood”, czy też jest kolejnym przykładem marketingowej bańki? Przyglądamy się bliżej badaniom naukowym, składnikom i praktycznym zastosowaniom oleju kokosowego.

Czym właściwie jest olej kokosowy?

Olej kokosowy to tłuszcz roślinny otrzymywany z miąższu orzecha kokosowego. W temperaturze pokojowej (poniżej 25°C) ma konsystencję stałą i biały kolor, natomiast po podgrzaniu staje się przezroczystą cieczą. Wyróżnia się dwa główne rodzaje:

• olej kokosowy rafinowany – bezzapachowy, poddawany obróbce chemicznej i wysokiej temperaturze, dzięki czemu ma dłuższy termin przydatności,
  
• olej kokosowy nierafinowany (virgin) – tłoczony na zimno, o charakterystycznym kokosowym aromacie i mniej przetworzonym składzie.
  

Olej ten od dawna stosowany jest w krajach tropikalnych zarówno w kuchni, jak i w pielęgnacji. W zachodnim świecie zyskał rozgłos dopiero w ostatnich dekadach, głównie za sprawą trendu na „superfoods”.

Skład oleju kokosowego – co zawiera?

Olej kokosowy składa się prawie wyłącznie z tłuszczów. Charakterystyczny jest dla niego bardzo wysoki udział nasyconych kwasów tłuszczowych – stanowią one aż ok. 80–90% całego składu. To znacznie więcej niż w maśle (ok. 60%) czy smalcu (ok. 40%).

Najważniejsze składniki to:

• kwas laurynowy – stanowi około 40–50% oleju kokosowego, przypisuje mu się właściwości antybakteryjne i przeciwwirusowe,
  
• średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT) – łatwiej metabolizowane przez organizm niż długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, co sprawia, że szybciej dostarczają energii,
  
• niewielkie ilości witamin (np. witaminy E) i polifenoli – szczególnie w oleju nierafinowanym.
  

Warto jednak podkreślić, że mimo popularnych opinii olej kokosowy nie jest bogatym źródłem minerałów czy witamin – jego główną funkcją jest dostarczanie tłuszczu.

Olej kokosowy a zdrowie serca

Jednym z największych kontrowersji związanych z olejem kokosowym jest jego wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych wielu dietetyków i kardiologów przestrzega przed jego nadmiernym spożywaniem.

Badania pokazują, że:

• olej kokosowy może podnosić poziom cholesterolu LDL („złego”), choć w nieco mniejszym stopniu niż masło,
  
• jednocześnie zwiększa poziom cholesterolu HDL („dobrego”), co częściowo równoważy efekt,
  
• nie ma jednoznacznych dowodów, że regularne spożywanie oleju kokosowego zmniejsza ryzyko chorób serca.
  

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne zalecają ograniczenie spożycia oleju kokosowego ze względu na duży udział tłuszczów nasyconych, które w nadmiarze sprzyjają miażdżycy.

Olej kokosowy a odchudzanie – mit czy fakt?

Jednym z argumentów, które przyczyniły się do popularności oleju kokosowego, jest przekonanie, że pomaga on w redukcji masy ciała. Wynika to z obecności średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT). Rzeczywiście, MCT są szybciej metabolizowane i mogą sprzyjać krótkotrwałemu zwiększeniu wydatku energetycznego.

Jednak:

• olej kokosowy nie składa się wyłącznie z MCT – tylko około 15% jego zawartości to typowe trójglicerydy średniołańcuchowe,
  
• badania nad wpływem oleju kokosowego na odchudzanie są sprzeczne – nie ma mocnych dowodów, że spożywanie go prowadzi do istotnej redukcji masy ciała,
  
• jako produkt kaloryczny (ok. 900 kcal/100 g) może wręcz sprzyjać tyciu, jeśli nie uwzględni się go w bilansie energetycznym diety.
  

Podsumowując: olej kokosowy nie jest cudownym spalaczem tłuszczu.

Olej kokosowy w kuchni – praktyczne zastosowanie

Mimo kontrowersji zdrowotnych olej kokosowy ma swoje praktyczne zalety w gotowaniu:

• jest bardzo stabilny w wysokiej temperaturze, dzięki czemu nadaje się do smażenia i pieczenia,
  
• nierafinowany nadaje potrawom delikatny kokosowy aromat, ceniony np. w kuchni azjatyckiej czy deserach,
  
• w kuchniach wegańskich często stosowany jest jako zamiennik masła w wypiekach.
  

Warto jednak stosować go z umiarem i traktować raczej jako urozmaicenie, a nie podstawowy tłuszcz w codziennej diecie.

Olej kokosowy w kosmetyce

Tam, gdzie budzi najmniej kontrowersji, to pielęgnacja. Olej kokosowy:

• działa nawilżająco i natłuszczająco na skórę,
  
• łagodzi podrażnienia i może wspierać gojenie drobnych ran,
  
• stosowany na włosy wygładza je i zapobiega utracie białka,
  
• bywa wykorzystywany jako naturalny demakijaż czy składnik peelingów domowych.
  

W kosmetyce olej kokosowy sprawdza się dobrze, choć warto pamiętać, że u osób z cerą trądzikową może zatykać pory.

Olej kokosowy – superfood czy marketingowa bańka?

Termin „superfood” nie ma naukowej definicji – to raczej chwyt marketingowy oznaczający produkt uznawany za wyjątkowo korzystny dla zdrowia. Olej kokosowy z pewnością jest produktem o ciekawych właściwościach, jednak określenie go mianem superfoodu może być przesadą.

Argumenty „za”:

• zawiera kwas laurynowy o potencjalnych właściwościach antybakteryjnych,
  
• podnosi poziom „dobrego” cholesterolu HDL,
  
• ma stabilność w wysokich temperaturach,
  
• sprawdza się w pielęgnacji ciała i włosów.
  

Argumenty „przeciw”:

• zawiera bardzo dużo tłuszczów nasyconych,
  
• brak jednoznacznych dowodów na korzyści zdrowotne przy regularnym spożyciu,
  
• efekt odchudzający jest mocno wyolbrzymiony,
  
• jego cena jest wyższa niż innych, bardziej rekomendowanych olejów roślinnych (np. rzepakowego, oliwy z oliwek).
  

Wnioski – jak rozsądnie stosować olej kokosowy?

Olej kokosowy nie jest ani cudownym lekarstwem, ani produktem całkowicie szkodliwym. Najlepiej traktować go jako element urozmaiconej diety i używać w rozsądnych ilościach. W praktyce oznacza to, że:

• można go wykorzystywać do smażenia czy pieczenia, szczególnie gdy liczy się stabilność tłuszczu,
  
• warto stosować go w kosmetyce, gdzie faktycznie przynosi korzyści,
  
• nie powinien zastępować zdrowszych tłuszczów roślinnych bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe, takich jak oliwa z oliwek czy olej lniany.
  

Podsumowanie

Olej kokosowy to ciekawy produkt, który dzięki marketingowi zyskał status „superfood”. W rzeczywistości jego właściwości zdrowotne są dużo mniej spektakularne, niż sugerują reklamy. Może być elementem zdrowej diety, jeśli stosujemy go z umiarem, ale nie powinien być traktowany jako uniwersalne remedium. W pielęgnacji natomiast ma wiele praktycznych zastosowań i warto z nich korzystać.