Czy produkty “light” i “fit” zawsze są zdrowszym wyborem? Pułapki etykiet

Produkty określane jako “light”, “fit” czy “zero” coraz częściej trafiają do koszyków osób, które chcą zadbać o sylwetkę i zdrowie. W teorii mają być lżejszą, mniej kaloryczną i lepszą alternatywą dla klasycznych odpowiedników. W praktyce jednak nie zawsze oznaczają realną korzyść dla zdrowia. Często są efektem sprawnego marketingu, który gra na emocjach konsumentów. Jak więc rozszyfrować etykiety i nie wpaść w pułapkę zdrowo brzmiących haseł?

Skąd się wzięła moda na produkty “light” i “fit”?

Rosnąca świadomość konsumentów na temat wpływu diety na zdrowie sprawiła, że producenci zaczęli odpowiadać na potrzeby rynku. Już w latach 80. i 90. XX wieku w Europie i USA dużą popularność zdobyły produkty niskotłuszczowe – margaryny “light”, jogurty odtłuszczone czy napoje gazowane typu “zero”. Z czasem trend rozszerzył się na kolejne kategorie – od nabiału, przez pieczywo, po słodycze.

Hasła “fit” czy “bez cukru” działają na wyobraźnię – kojarzą się z lekkością, zdrowiem i dbaniem o linię. To prosty komunikat, który daje poczucie, że wybieramy coś lepszego. Niestety, uproszczenie to bywa złudne.

Co oznacza “light” i “fit” na etykiecie?

W Unii Europejskiej istnieją regulacje prawne dotyczące znakowania żywności. Zgodnie z nimi:

• produkt “light” powinien mieć zmniejszoną zawartość co najmniej jednego składnika (np. tłuszczu, cukru, kalorii) o 30% w porównaniu do wersji tradycyjnej,
  
• określenie “fit” nie ma ścisłej definicji prawnej – to raczej chwyt marketingowy, który może oznaczać cokolwiek, co producent uzna za korzystne dla wizerunku produktu,
  
• “bez cukru” oznacza, że produkt zawiera mniej niż 0,5 g cukru w 100 g/100 ml, ale nie wyklucza obecności innych substancji słodzących,
  
• “zero” zazwyczaj odnosi się do napojów bez cukru, w których stosuje się zamienniki słodzące.
  

Widać więc, że jedynie “light” i “bez cukru” mają konkretne odniesienie prawne, a inne hasła mogą być interpretowane dość swobodnie.

Gdzie kryje się pułapka produktów “light”?

Choć produkty o obniżonej wartości energetycznej mogą brzmieć zachęcająco, nie zawsze są lepszym wyborem. Pułapki tkwią w szczegółach.

Obniżony tłuszcz, ale więcej cukru

Często, aby zachować smak i konsystencję odtłuszczonych jogurtów czy serków, producenci dodają więcej cukru lub skrobi. W efekcie produkt “light” może mieć tyle samo, a nawet więcej kalorii niż jego klasyczna wersja.

Napoje “zero” a apetyt na słodkie

Choć napoje bez cukru dostarczają mniej kalorii, zawierają słodziki intensyfikujące smak słodki. Badania sugerują, że mogą one zwiększać apetyt i ochotę na inne słodkie produkty, przez co efekt redukcji kalorii jest iluzoryczny.

Produkty “fit” jako pretekst do większego jedzenia

Psychologia odgrywa tu ogromną rolę. Konsumenci często traktują produkty “fit” jako “bezkarne”, co prowadzi do większych porcji lub częstszego sięgania po przekąski. W rezultacie bilans energetyczny bywa dodatni, a nie ujemny.

Sól i konserwanty zamiast tłuszczu

W niektórych produktach, np. wędlinach “light”, redukcja tłuszczu wiąże się z większą ilością soli, substancji zagęszczających i aromatów, co może pogarszać ich wartość zdrowotną.

Czy “light” zawsze szkodzi?

Nie można jednak wrzucać wszystkich produktów do jednego worka. Są sytuacje, w których wybór wersji “light” może być korzystny.

• dla osób redukujących masę ciała – odtłuszczony nabiał może być wsparciem, jeśli nie zawiera dodatku cukru,
  
• dla osób z chorobami sercowo-naczyniowymi – margaryny z obniżoną zawartością tłuszczów nasyconych i dodatkiem steroli roślinnych mogą wspierać obniżanie poziomu cholesterolu,
  
• dla diabetyków – produkty bez cukru, słodzone np. stewią, mogą pomóc w kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi.
  

Kluczowe jest jednak sprawdzanie składu, a nie poleganie wyłącznie na hasłach marketingowych.

Jak czytać etykiety i nie dać się oszukać?

Świadomy konsument to taki, który wie, czego szuka na etykiecie. Kilka wskazówek może ułatwić właściwy wybór:

• sprawdzaj skład, a nie tylko hasło z przodu opakowania,
  
• porównuj wartość odżywczą produktu “light” z klasycznym odpowiednikiem – czasem różnice są znikome,
  
• zwracaj uwagę na ilość cukru, soli i dodatków technologicznych,
• nie zakładaj, że “light” = zdrowy – to jedynie sygnał, by sprawdzić szczegóły.

Pułapka “health halo” – efekt aureoli zdrowotnej

Produkty oznaczone jako “light” czy “fit” często korzystają z efektu aureoli zdrowotnej. Konsument, widząc zdrowo brzmiące hasło, przypisuje produktowi inne pozytywne cechy, których on faktycznie nie ma. Może to prowadzić do złudnego poczucia, że jemy zdrowo, nawet jeśli w rzeczywistości dieta nadal jest nieodpowiednio zbilansowana.

Zdrowa alternatywa – mniej przetworzone wybory

Warto pamiętać, że zdrowa dieta nie musi opierać się na specjalnych wersjach produktów “light”. Często lepszym rozwiązaniem jest wybór naturalnych, mniej przetworzonych produktów:

• zamiast jogurtu light – jogurt naturalny bez dodatków,
  
• zamiast batonika “fit” – garść orzechów i owoc,
  
• zamiast napoju “zero” – woda z cytryną lub ziołowa herbata,
  
• zamiast chleba typu “fitness” – pełnoziarniste pieczywo na zakwasie.
  

Takie wybory dostarczają naturalnych składników odżywczych bez zbędnych dodatków i ryzyka, że zostaniemy oszukani marketingiem.

Podsumowanie – czy “light” znaczy lepiej?

Produkty “light”, “fit” czy “zero” nie są z definicji złe, ale nie zawsze są tak zdrowe, jak obiecuje opakowanie. W wielu przypadkach hasła marketingowe maskują fakt, że produkt zawiera dodatkowy cukier, sól czy sztuczne dodatki.

Warto traktować je jako jeden z elementów diety, a nie jej podstawę. Świadome czytanie etykiet, wybieranie mniej przetworzonych produktów i kierowanie się nie modą, ale realną wartością odżywczą, to najlepsza droga do zdrowia.

Zdrowa dieta nie polega na ślepym wierzeniu w etykiety, ale na rozsądnych wyborach i umiarze.