Dieta low-FODMAP przy zespole SIBO

Zespół SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, to schorzenie charakteryzujące się nadmiernym namnażaniem bakterii w jelicie cienkim. W warunkach fizjologicznych ta część przewodu pokarmowego zawiera niewielką ilość bakterii. Gdy dochodzi do ich przerostu, mogą pojawić się objawy takie jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, gazy, uczucie pełności po posiłku oraz niedobory składników odżywczych. Jednym z elementów leczenia SIBO, obok terapii farmakologicznej, jest odpowiednia dieta. Wśród proponowanych modeli żywienia, dieta low-FODMAP zyskała największą popularność jako narzędzie wspierające łagodzenie objawów.

Czym jest dieta low-FODMAP?

Low-FODMAP to dieta eliminacyjna opracowana przez naukowców z australijskiego Monash University. Jej celem jest ograniczenie spożycia grup fermentujących węglowodanów, które są trudne do strawienia i wchłaniania w jelicie cienkim. Skrót FODMAP oznacza:

• fermentujące oligosacharydy,
• disacharydy,
• monosacharydy,
• poliole.

Te związki są fermentowane przez bakterie jelitowe, co może prowadzić do powstawania gazów, wzdęć i zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego. W przypadku osób z SIBO, obecność dużej liczby bakterii w jelicie cienkim sprawia, że objawy są szczególnie nasilone.

Dlaczego dieta low-FODMAP jest skuteczna przy SIBO?

U pacjentów z SIBO zwiększona ilość bakterii w jelicie cienkim fermentuje spożyte węglowodany, prowadząc do nadmiernej produkcji gazów i osmotycznego napływu wody do jelita. Efektem są wzdęcia, bóle i biegunki. Dieta low-FODMAP ogranicza ilość dostępnych dla bakterii substratów fermentacyjnych, co przekłada się na zmniejszenie nasilenia objawów i poprawę komfortu życia.

Warto jednak podkreślić, że dieta ta nie leczy przyczyny SIBO, lecz wspomaga proces terapeutyczny, łagodząc dolegliwości i wspierając regenerację jelit. Dlatego powinna być stosowana równolegle z leczeniem farmakologicznym, prowadzonym przez lekarza.

Etapy diety low-FODMAP

Dieta low-FODMAP przebiega w trzech etapach, z których każdy ma określone cele:

1. Faza eliminacyjna

Trwa zwykle od 2 do 6 tygodni. W tym czasie eliminuje się wszystkie produkty bogate w FODMAP. Celem tej fazy jest redukcja objawów. Jeśli po kilku tygodniach nastąpi poprawa, można przejść do kolejnego etapu. Jeżeli objawy się utrzymują, warto rozważyć dodatkowe konsultacje, ponieważ problem może mieć inne podłoże.

2. Faza reintrodukcji

W tej fazie, pod okiem dietetyka, stopniowo wprowadza się poszczególne grupy FODMAP, aby określić, które z nich wywołują objawy. Każda grupa (np. fruktoza, laktoza, fruktany) jest testowana osobno przez kilka dni.

3. Faza personalizacji

Po zakończeniu fazy testowania dieta zostaje dostosowana do indywidualnej tolerancji pacjenta. Celem jest uzyskanie możliwie jak najbardziej zróżnicowanej i odżywczej diety, która nie nasila objawów SIBO.

Produkty bogate w FODMAP, które należy ograniczyć

W diecie eliminacyjnej wyklucza się wiele popularnych produktów. Przykłady:

• oligosacharydy: cebula, czosnek, por, pszenica, żyto, rośliny strączkowe,
• disacharydy: mleko krowie, kozie i owcze, jogurt, twaróg (ze względu na laktozę),
• monosacharydy: jabłka, gruszki, mango, miód (ze względu na nadmiar fruktozy),
• poliole: śliwki, arbuz, awokado, produkty z dodatkiem sorbitolu i mannitolu.

Wszystkie te składniki mogą fermentować w jelicie cienkim, co u pacjentów z SIBO prowadzi do nasilonych objawów.

Produkty dozwolone w diecie low-FODMAP

Pomimo restrykcyjności, dieta ta pozwala na spożywanie wielu wartościowych produktów:

• warzywa: marchew, cukinia, ogórek, bakłażan, sałata, szpinak, pomidory,
• owoce: banan (niedojrzały), truskawki, kiwi, winogrona, pomarańcze,
• zboża: ryż, owies, komosa ryżowa, kasza gryczana, kukurydza,
• białko: jaja, mięso, ryby, tofu,
• tłuszcze: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, masło klarowane.

Dzięki odpowiedniemu planowaniu możliwe jest skomponowanie pełnowartościowej diety, nawet przy eliminacji produktów wysokofodmapowych.

Jak długo stosować dietę low-FODMAP przy SIBO?

Dieta nie powinna być stosowana długoterminowo w pełnej wersji eliminacyjnej. Okres eliminacji nie powinien przekraczać kilku tygodni. Następnie należy rozpocząć etap ponownego wprowadzania produktów, by ograniczyć ryzyko niedoborów żywieniowych oraz negatywnego wpływu na mikroflorę jelitową. Długotrwała dieta eliminacyjna może bowiem prowadzić do zmniejszenia różnorodności mikrobioty.

Korzyści z diety low-FODMAP przy SIBO

Stosowanie diety low-FODMAP u pacjentów z SIBO może przynieść wiele pozytywnych efektów:

• zmniejszenie nasilenia objawów takich jak wzdęcia, bóle brzucha i gazy,
• poprawa rytmu wypróżnień,
• mniejsze ryzyko odwodnienia i utraty elektrolitów w przypadku biegunek,
• wsparcie leczenia farmakologicznego,
• poprawa jakości życia.

W badaniach klinicznych wykazano, że nawet 70-80 procent pacjentów z zespołem jelita drażliwego, a także z SIBO, uzyskuje poprawę objawów dzięki tej diecie.

Wyzwania związane z dietą

Dieta low-FODMAP, szczególnie w fazie eliminacji, może być trudna w realizacji. Wymaga dokładnego czytania etykiet, planowania posiłków i eliminacji wielu popularnych produktów. Może też prowadzić do zmniejszenia różnorodności diety, jeśli nie jest odpowiednio prowadzona. Dlatego zaleca się współpracę z dietetykiem, który pomoże zbilansować jadłospis i poprowadzi przez kolejne etapy.

Zalecenia praktyczne dla osób z SIBO

• prowadzanie dziennika żywieniowego i objawów, aby śledzić reakcje na pokarmy,
• spożywanie małych, regularnych posiłków, co odciąża jelita,
• unikanie podjadania między posiłkami,
• odpowiednie nawodnienie,
• unikanie produktów fermentujących, nawet tych zdrowych, w fazie eliminacji.

Podsumowanie

Dieta low-FODMAP to skuteczne narzędzie wspierające leczenie zespołu SIBO. Poprzez ograniczenie fermentujących węglowodanów zmniejsza dostępność pożywienia dla bakterii obecnych w jelicie cienkim, co łagodzi objawy takie jak wzdęcia, biegunki czy bóle brzucha. Dzięki trójfazowemu modelowi możliwe jest dostosowanie diety do indywidualnej tolerancji, co pozwala utrzymać jej wartość odżywczą. Choć nie zastępuje leczenia przyczynowego, stanowi ważny element całościowego podejścia do terapii SIBO i poprawy komfortu życia pacjenta.