Dieta przy jaskrze – jak odżywianie wpływa na ciśnienie w oku?

Jaskra to przewlekła choroba oczu, w której dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, najczęściej na skutek zbyt wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego. To druga najczęstsza przyczyna ślepoty na świecie. Choć leczenie jaskry opiera się przede wszystkim na farmakoterapii i zabiegach obniżających ciśnienie w oku, coraz więcej uwagi poświęca się także diecie jako elementowi profilaktyki i wsparcia terapii. Jakie składniki diety mogą pomóc w ochronie nerwu wzrokowego? Co jeść, by wesprzeć ciśnienie śródgałkowe i mikrokrążenie w oku?

Jaskra – czym jest i dlaczego jest groźna?

Jaskra to grupa chorób, których wspólnym mianownikiem jest stopniowe i nieodwracalne uszkodzenie nerwu wzrokowego. W większości przypadków winowajcą jest podwyższone ciśnienie śródgałkowe, które zaburza ukrwienie i odżywienie siatkówki oraz nerwu wzrokowego. Efektem jest stopniowe zawężanie pola widzenia, a w późniejszych etapach – całkowita utrata wzroku.

Rodzaje jaskry:

• Jaskra pierwotna otwartego kąta – najczęstsza forma, rozwijająca się powoli, bezobjawowo.
  
• Jaskra zamkniętego kąta przesączania – gwałtowny wzrost ciśnienia, nagły ból oka, wymagająca szybkiej interwencji.
  
• Jaskra wtórna – wynik innych chorób (np. cukrzycy, zapalenia, urazów).
  
• Jaskra wrodzona – rzadka, rozwija się u dzieci.
  

Wysokie ciśnienie w oku nie zawsze daje objawy, dlatego choroba jest często wykrywana przypadkowo – niestety, gdy zmiany są już nieodwracalne.

Rola diety w jaskrze – co wiemy?

Choć dieta nie zastąpi leków ani operacji, może w istotny sposób wspierać zdrowie oczu. Badania pokazują, że odpowiedni sposób odżywiania może:

• wspomagać mikrokrążenie i dotlenienie nerwu wzrokowego,
  
• ograniczać stres oksydacyjny i stany zapalne,
  
• stabilizować ciśnienie śródgałkowe (pośrednio),
  
• wspierać funkcjonowanie siatkówki i naczyń krwionośnych oka,
  
• zmniejszać ryzyko progresji choroby.
  

Warto zaznaczyć, że nie ma jednej „diety na jaskrę”. Zalecenia żywieniowe skupiają się na ogólnym wsparciu układu krążenia i ochronie struktur nerwowych.

Składniki odżywcze ważne w diecie przy jaskrze

1. Antyoksydanty – ochrona przed stresem oksydacyjnym

Wolne rodniki mogą uszkadzać komórki siatkówki i nerwu wzrokowego, a ich nadmiar sprzyja wzrostowi ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Kluczowe antyoksydanty:

• Witamina C – wzmacnia naczynia krwionośne, neutralizuje wolne rodniki.
  
• Witamina E – chroni błony komórkowe neuronów.
  
• Beta-karoten (prowitamina A) – wspiera funkcje siatkówki.
  
• Selen i cynk – składniki enzymów antyoksydacyjnych.
  
• Flawonoidy i polifenole – naturalne barwniki roślinne o silnym działaniu ochronnym.
  

Źródła w diecie:

• papryka, natka pietruszki, cytrusy, brokuły (wit. C),
  
• migdały, olej słonecznikowy, orzechy (wit. E),
  
• marchew, dynia, mango (beta-karoten),
  
• jajka, kasza gryczana, orzechy brazylijskie (cynk, selen),
  
• jagody, zielona herbata, kakao, winogrona (flawonoidy).
  

2. Luteina i zeaksantyna – filtr ochronny dla siatkówki

To barwniki roślinne gromadzące się w siatkówce, które chronią ją przed promieniowaniem UV i niebieskim światłem. Mogą wspierać również ukrwienie oka i chronić przed stresem oksydacyjnym.

Główne źródła:

• jarmuż, szpinak, brokuły, kukurydza, żółtka jaj.
  

3. Kwasy omega-3 – wsparcie dla krążenia i nerwu wzrokowego

Kwasy EPA i DHA działają przeciwzapalnie, poprawiają elastyczność naczyń krwionośnych i wspierają układ nerwowy. Niedobory mogą zaburzać przepływ krwi w naczyniach oka.

Polecane produkty:

• tłuste ryby morskie (sardynki, makrela, łosoś),
  
• olej lniany, siemię lniane, orzechy włoskie.
  

4. Magnez – stabilizator ciśnienia i naczyń

Magnez pomaga rozluźniać mięśniówkę naczyń krwionośnych i może wpływać na obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego poprzez poprawę przepływu krwi.

Źródła w diecie:

• kasza gryczana, szpinak, banany,
  
• pestki dyni, migdały, kakao.
  

5. Witamina D

Niski poziom witaminy D jest powiązany ze zwiększonym ryzykiem jaskry. Choć zależność nie jest w pełni poznana, jej niedobór może pogarszać funkcjonowanie układu nerwowego i odpornościowego.

Źródła:

• tłuste ryby, jaja, mleko,
  
• suplementacja (po konsultacji z lekarzem).
  

Produkty polecane przy jaskrze

Warzywa:

• szpinak, jarmuż, rukola, brokuły, kapusta,
  
• papryka, pomidory, marchew, dynia.
  

Owoce:

• borówki, czarne porzeczki, kiwi, grejpfruty,
  
• winogrona ciemne, cytrusy, morele.
  

Tłuszcze:

• oliwa z oliwek extra virgin,
  
• olej lniany, olej rzepakowy tłoczony na zimno,
  
• orzechy włoskie, siemię lniane.
  

Białko:

• ryby morskie (2–3 razy w tygodniu),
  
• jajka, rośliny strączkowe, chudy nabiał,
  
• tofu, tempeh, jogurty naturalne.
  

Zboża i strączki:

• płatki owsiane, kasza gryczana, quinoa,
  
• soczewica, fasola, ciecierzyca.
  

Napoje:

• zielona herbata, herbata z głogu, woda z cytryną,
  
• zakwas buraczany (łagodnie obniża ciśnienie).
  

Produkty i nawyki, które mogą pogarszać stan przy jaskrze

1. Nadmiar soli

Zbyt wysokie spożycie sodu może podnosić ciśnienie tętnicze i (pośrednio) śródgałkowe.

Zalecenie: ograniczenie soli do maksymalnie 5 g dziennie (1 płaska łyżeczka), unikanie produktów typu instant, chipsów, konserw.

2. Kawa i kofeina (w nadmiarze)

Wysokie dawki kofeiny (powyżej 300 mg dziennie) mogą czasowo zwiększać ciśnienie wewnątrzgałkowe – szczególnie u osób wrażliwych.

Zalecenie: 1 filiżanka kawy dziennie lub zastąpienie jej zieloną herbatą.

3. Alkohol

Może zaburzać krążenie i nasilać stany zapalne, a w nadmiarze pogarsza funkcje nerwu wzrokowego.

Zalecenie: całkowite ograniczenie lub bardzo umiarkowane spożycie (np. 1 kieliszek czerwonego wina od czasu do czasu).

4. Cukier i żywność przetworzona

Wysoki indeks glikemiczny i produkty wysokoprzetworzone pogarszają mikrokrążenie i zwiększają stres oksydacyjny.

Unikać:

• słodyczy, ciast, cukru rafinowanego,
• słodkich napojów, białego chleba, fast foodów.

Przykładowy jadłospis wspierający oczy przy jaskrze

Śniadanie:
Owsianka z jagodami, orzechami włoskimi i łyżką oleju lnianego

II śniadanie:
Koktajl z jarmużu, banana, kiwi i soku z cytryny

Obiad:
Pieczony łosoś z kaszą gryczaną, brokułami i surówką z marchewki

Podwieczorek:
Garść migdałów i zielona herbata

Kolacja:
Sałatka z rukoli, jajka, awokado i pestek dyni z oliwą z oliwek

Napoje w ciągu dnia:
Woda, zakwas buraczany, napar z miłorzębu lub głogu

Inne zalecenia wspierające wzrok

• Ruch i aktywność fizyczna: regularne ćwiczenia poprawiają ciśnienie wewnątrzgałkowe i ukrwienie siatkówki.
  
• Ochrona oczu przed słońcem: noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV.
  
• Sen i regeneracja: brak snu zaburza gospodarkę ciśnienia w oku.
  
• Regularne badania: kontrola ciśnienia ocznego i pola widzenia – minimum raz do roku po 40. roku życia.
  

Podsumowanie

Jaskra to choroba przewlekła, ale jej postęp można skutecznie spowolnić – nie tylko leczeniem farmakologicznym, lecz także odpowiednim stylem życia. Dieta bogata w antyoksydanty, luteinę, kwasy omega-3, magnez i witaminę D wspiera zdrowie nerwu wzrokowego i może wspomagać utrzymanie prawidłowego ciśnienia w oku. Jednocześnie warto ograniczyć sól, cukier, żywność przetworzoną oraz nadmiar kofeiny i alkoholu. Dzięki świadomym wyborom żywieniowym możemy wspierać wzrok na długie lata.