Dieta przy pokrzywce – co może wywoływać reakcje i co warto wyeliminować?

Pokrzywka to jedna z najczęstszych chorób skóry o podłożu alergicznym lub pseudoalergicznym, która może mieć silny związek z dietą. U niektórych osób objawy pojawiają się niemal natychmiast po spożyciu określonych produktów. Inni doświadczają nawrotów w wyniku skumulowanego działania pokarmów bogatych w aminy biogenne, konserwanty lub sztuczne dodatki. Jak powinna wyglądać dieta przy pokrzywce? Które składniki najczęściej zaostrzają objawy, a co warto włączyć do codziennego jadłospisu?

Czym jest pokrzywka i jakie ma objawy?

Pokrzywka (urticaria) to reakcja skóry polegająca na nagłym pojawieniu się wypukłych, czerwonych lub różowych bąbli, które swędzą i mogą się zlewać w większe obszary zapalne. Zmiany te przypominają oparzenie pokrzywą – stąd nazwa. Objawy zazwyczaj są krótkotrwałe, ale w niektórych przypadkach utrzymują się długo, przybierając postać przewlekłą (utrzymującą się powyżej 6 tygodni).

Wyróżniamy dwie główne formy pokrzywki:

• ostra, trwająca od kilku godzin do kilku dni – często ma charakter alergiczny,
  
• przewlekła, utrzymująca się tygodniami lub miesiącami – może mieć podłoże autoimmunologiczne, idiopatyczne lub związane z nietolerancjami pokarmowymi.
  

Pokrzywce mogą towarzyszyć także inne objawy, takie jak obrzęki (np. warg, powiek), uczucie pieczenia skóry, a w cięższych przypadkach nawet duszność i reakcja anafilaktyczna.

Rola diety w leczeniu pokrzywki

Choć nie każda postać pokrzywki ma związek z jedzeniem, to w wielu przypadkach dieta odgrywa istotną rolę. Pokarmy mogą działać na dwa sposoby:

• jako alergeny, wywołujące reakcję immunologiczną (np. mleko, orzeszki ziemne, owoce morza),
  
• jako czynniki pseudoalergiczne, które nie wywołują reakcji IgE-zależnych, ale nasilają objawy przez działanie substancji takich jak histamina, tyramina, salicylany czy dodatki chemiczne.
  

U osób z przewlekłą pokrzywką wprowadzenie odpowiedniej diety eliminacyjnej może znacząco złagodzić dolegliwości i zmniejszyć częstotliwość nawrotów.

Produkty najczęściej wywołujące lub nasilające pokrzywkę

Pokarmy bogate w histaminę i aminy biogenne

Histamina i inne aminy (tyramina, putrescyna, kadaweryna) obecne w wielu produktach spożywczych mogą bezpośrednio wpływać na powstawanie bąbli pokrzywkowych, zwłaszcza u osób z zaburzoną aktywnością enzymu DAO (diaminooksydazy, która rozkłada histaminę).

Do produktów bogatych w histaminę należą m.in.:

• ryby wędzone, marynowane i puszkowane (tuńczyk, makrela, śledź),
  
• dojrzewające sery (parmezan, brie, camembert),
  
• wędliny długo dojrzewające (salami, szynka parmeńska),
  
• kiszonki (kapusta kiszona, ogórki kiszone),
  
• fermentowane produkty sojowe (tofu, sos sojowy, tempeh),
  
• alkohol, zwłaszcza czerwone wino i piwo.
  

Produkty stymulujące uwalnianie histaminy

Niektóre składniki pokarmowe nie zawierają histaminy, ale mogą pobudzać organizm do jej endogennego uwalniania z komórek tucznych. Należą do nich:

• truskawki, banany, pomidory, ananasy, cytrusy,
  
• czekolada, kakao,
  
• orzechy,
  
• białko jaja kurzego,
  
• owoce morza i skorupiaki.
  

Alergeny pokarmowe

U niektórych pacjentów pokrzywka może być objawem alergii pokarmowej – zwłaszcza u dzieci. Najczęstsze alergeny to:

• mleko krowie i jego przetwory,
  
• jaja kurze,
  
• soja,
  
• pszenica (gluten),
  
• orzeszki ziemne i inne orzechy,
  
• ryby i owoce morza.
  

W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej konieczne jest wykonanie odpowiednich testów i eliminacja uczulającego składnika.

Dodatki do żywności

Niektóre substancje dodawane do żywności mogą wywoływać reakcje pseudoalergiczne, szczególnie u osób z przewlekłą pokrzywką. Najczęściej problematyczne są:

• benzoesan sodu (E211) – obecny w napojach gazowanych, dżemach, gotowych sosach,
  
• tartrazyna (E102) – barwnik w napojach, słodyczach, deserach,
  
• glutaminian sodu (E621) – popularny w kuchni azjatyckiej, w przyprawach typu “vegetta”, zupkach instant,
  
• siarczyny – obecne w winie, suszonych owocach i konserwach,
  
• azotany i azotyny – występujące w wędlinach.
  

Dieta eliminacyjna – jak ją wprowadzić?

W przypadku przewlekłej pokrzywki, która nie ma jednoznacznej przyczyny, warto na 2–4 tygodnie zastosować dietę eliminacyjną, wykluczającą:

• produkty bogate w histaminę i tyraminę,
  
• pokarmy stymulujące uwalnianie histaminy,
  
• konserwanty, barwniki i dodatki chemiczne,
  
• typowe alergeny pokarmowe (przy podejrzeniu alergii).
  

Dieta taka powinna być prowadzona pod nadzorem dietetyka lub lekarza, a kolejne grupy pokarmów wprowadza się stopniowo (co kilka dni), obserwując reakcję organizmu. To tzw. dieta prowokacyjno-eliminacyjna.

Co jeść przy pokrzywce? Bezpieczne produkty

Podczas diety eliminacyjnej lub w codziennym jadłospisie warto wybierać produkty, które nie nasilają wydzielania histaminy i nie zawierają substancji uczulających:

• świeże mięso gotowane (kurczak, indyk, cielęcina),
  
• ryż, kasza jaglana, gryczana, kukurydziana,
  
• ziemniaki i bataty,
  
• warzywa niskohistaminowe: cukinia, dynia, marchew, sałata, ogórek,
  
• owoce o niskiej aktywności histaminowej: jabłka, gruszki, winogrona, borówki, arbuz,
  
• oleje tłoczone na zimno (np. lniany, oliwa z oliwek),
  
• woda, herbata rooibos, napary z rumianku lub pokrzywy (jeśli nie ma przeciwwskazań).
  

Suplementacja wspomagająca leczenie pokrzywki

Niektóre składniki mogą pomóc w złagodzeniu objawów pokrzywki i wsparciu procesów przeciwzapalnych:

• witamina C – naturalny antyoksydant, obniża poziom histaminy,
  
• witamina B6 – wspomaga działanie enzymu DAO,
  
• cynk i selen – wspierają układ odpornościowy i regenerację skóry,
  
• kwasy omega-3 – działają przeciwzapalnie,
  
• probiotyki – wspierają barierę jelitową i mogą pomóc w zmniejszeniu reakcji pseudoalergicznych.
  

Zawsze warto skonsultować suplementację z lekarzem, zwłaszcza przy przewlekłej pokrzywce lub przyjmowaniu leków przeciwhistaminowych.

Kiedy dieta nie wystarcza?

W niektórych przypadkach pokrzywka nie jest związana z dietą, a przyczyną są inne czynniki, np.:

• stres,
  
• infekcje,
  
• choroby autoimmunologiczne,
  
• zaburzenia hormonalne,
  
• reakcje na leki (np. NLPZ, antybiotyki).
  

Wówczas dieta może wspierać organizm, ale nie zastąpi leczenia farmakologicznego. Niezbędna jest wówczas diagnostyka i indywidualny plan terapeutyczny.

Podsumowanie

Dieta przy pokrzywce może mieć ogromny wpływ na nasilenie i częstotliwość występowania objawów. Eliminacja produktów bogatych w histaminę, dodatków chemicznych oraz potencjalnych alergenów często przynosi poprawę stanu skóry i komfortu życia. Kluczowa jest obserwacja organizmu, prowadzenie dziennika żywieniowego i konsultacja z dietetykiem lub alergologiem. Odpowiednio skomponowana dieta może być skutecznym wsparciem w terapii pokrzywki, a czasem nawet zastąpić leczenie farmakologiczne.