Dieta wysokobiałkowa przy spondyloartropatii

W przebiegu spondyloartropatii szczególnego znaczenia nabiera odpowiednio dobrana dieta. Coraz więcej uwagi poświęca się roli diety wysokobiałkowej, która może wspomagać leczenie, spowalniać progresję choroby i poprawiać komfort życia pacjenta. W niniejszym artykule przedstawiamy, na czym polega dieta wysokobiałkowa przy spondyloartropatii, jakie niesie korzyści i na co warto zwrócić uwagę, komponując codzienne menu.

Rola białka w organizmie chorego

Spondyloartropatie to grupa przewlekłych chorób zapalnych stawów, które mogą znacząco wpływać na jakość życia, sprawność ruchową i samopoczucie. Do najczęstszych postaci tej grupy należą zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), zapalenie stawów związane z nieswoistymi zapaleniami jelit (Choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), reaktywne zapalenie stawów oraz zapalenie stawów związane z łuszczycą. Wspólnym mianownikiem tych schorzeń jest obecność przewlekłego stanu zapalnego, który może prowadzić do uszkodzeń stawów, zmniejszenia masy mięśniowej oraz ogólnego osłabienia organizmu.

Białko to podstawowy budulec komórek i tkanek, odgrywający kluczową rolę w regeneracji mięśni, funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz produkcji enzymów i hormonów. W kontekście spondyloartropatii białko zyskuje szczególne znaczenie z kilku powodów:

• przewlekły stan zapalny może przyspieszać procesy kataboliczne, czyli rozpad tkanek, w tym mięśni,
• obniżona aktywność fizyczna i bóle stawowe sprzyjają zanikowi masy mięśniowej,
• stosowanie leków (np. glikokortykosteroidów) może dodatkowo osłabiać strukturę mięśni i kości,
• niedobory białka osłabiają odporność i spowalniają gojenie mikrourazów.

Dieta bogata w białko pomaga przeciwdziałać tym niekorzystnym zjawiskom. Ułatwia odbudowę tkanki mięśniowej, wspiera walkę z infekcjami, poprawia sprawność ruchową i ogólną wydolność organizmu.

Ile białka potrzebuje osoba z spondyloartropatią?

Zalecane dzienne spożycie białka u osób zdrowych to ok. 0,8–1 g na każdy kilogram masy ciała. Jednak w przypadku osób z przewlekłymi chorobami zapalnymi, które zmagają się z utratą masy mięśniowej, zapotrzebowanie wzrasta. W praktyce oznacza to:

• 1,2–1,5 g białka/kg masy ciała u osób z umiarkowaną aktywnością fizyczną i obecnością stanu zapalnego,
• nawet do 1,8 g/kg u osób w fazie zaostrzenia objawów, z widocznym spadkiem masy mięśniowej.

Ważne jest jednak, aby dostosować spożycie białka do indywidualnych potrzeb, uwzględniając stan zdrowia, poziom aktywności fizycznej, współistniejące choroby (np. nerek) i stosowane leczenie.

Najlepsze źródła białka

W diecie wysokobiałkowej istotne jest nie tylko „ile”, ale i „jakie” białko dostarczamy. Optymalnie powinno być to białko pełnowartościowe, czyli zawierające wszystkie niezbędne aminokwasy.

Produkty zwierzęce

• chude mięso: indyk, kurczak bez skóry, cielęcina,
• ryby: łosoś, dorsz, pstrąg, sardynki (dodatkowo źródło kwasów omega-3),
• jaja: doskonałe źródło łatwo przyswajalnego białka,
• nabiał: jogurty naturalne, kefir, twaróg, serki wiejskie (najlepiej fermentowane i bez dodatku cukru).

Produkty roślinne

• rośliny strączkowe: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja (tofu, tempeh),
• orzechy i nasiona: migdały, nasiona chia, pestki dyni,
• produkty pełnoziarniste: komosa ryżowa, amarantus, gryka.

Warto łączyć różne źródła białka – zarówno zwierzęce, jak i roślinne – aby dostarczyć organizmowi pełen wachlarz aminokwasów i wspierać różnorodność mikroflory jelitowej, co również może mieć wpływ na przebieg spondyloartropatii.

Dieta wysokobiałkowa a stan zapalny

Chociaż białko jest niezbędne, nie wszystkie produkty białkowe wpływają jednakowo na proces zapalny. Istotne jest, aby wybierać źródła białka, które działają przeciwzapalnie lub neutralnie, i unikać tych, które mogą nasilać stan zapalny.

Produkty o działaniu przeciwzapalnym:

• ryby morskie bogate w kwasy omega-3 (np. łosoś, makrela, sardynki),
• orzechy włoskie, siemię lniane, nasiona chia – również bogate w omega-3,
• fermentowane produkty mleczne – wspierają mikroflorę jelitową i mogą modulować odpowiedź immunologiczną,
• soja (fermentowana) – działa łagodnie przeciwzapalnie.

Produkty potencjalnie nasilające stan zapalny:

• czerwone mięso (wołowina, wieprzowina) – zwłaszcza przetworzone (np. kiełbasy, wędliny),
• produkty smażone i typu fast food – bogate w tłuszcze trans,
• produkty z dużą ilością dodatków chemicznych, konserwantów i cukru.

Połączenie białka z innymi składnikami diety

Białko to jeden z filarów zdrowej diety w spondyloartropatii, ale nie jedyny. Kluczowe znaczenie mają również inne składniki, które działają przeciwzapalnie, wspomagają metabolizm i poprawiają wchłanianie aminokwasów.

Węglowodany złożone

• pełnoziarniste kasze, ryż brązowy, płatki owsiane – dostarczają energii i wspierają regenerację,
• warzywa – źródło błonnika, witamin i antyoksydantów.

Tłuszcze zdrowe

• olej lniany, oliwa z oliwek, awokado – bogate w kwasy tłuszczowe jednonienasycone i omega-3.

Witaminy i minerały

• witamina D – wspiera układ odpornościowy i zdrowie kości,
• wapń – niezbędny do utrzymania masy kostnej,
• magnez – zmniejsza napięcie mięśni i wspiera regenerację,
• cynk i selen – wspomagają odporność i gojenie.

Praktyczne wskazówki żywieniowe

Dieta wysokobiałkowa przy spondyloartropatii powinna być dobrze zbilansowana, smaczna i dostosowana do możliwości chorego. Oto kilka praktycznych zasad:

• w każdym głównym posiłku powinno znaleźć się źródło białka (np. jaja na śniadanie, tofu do obiadu, jogurt naturalny na kolację),
• wybieraj metody przygotowania potraw, które nie niszczą wartości odżywczych: gotowanie na parze, pieczenie, duszenie bez tłuszczu,
• ogranicz czerwone mięso na rzecz ryb i chudego drobiu,
• włącz do jadłospisu strączki przynajmniej 2–3 razy w tygodniu,
• unikaj produktów przetworzonych i z dużą zawartością cukru,
• pij dużo wody, ogranicz kawę i alkohol.

Czy suplementacja białkiem jest konieczna?

U większości osób z spondyloartropatią dobrze zbilansowana dieta jest wystarczająca, by pokryć zapotrzebowanie na białko. W sytuacjach szczególnych – np. u osób starszych, z dużymi ubytkami masy mięśniowej, w trakcie zaostrzeń choroby lub po intensywnym leczeniu – lekarz lub dietetyk może zalecić:

• odżywki białkowe (np. na bazie serwatki, soi, grochu),
• preparaty do żywienia medycznego o wysokiej zawartości białka i kalorii.

Należy jednak unikać samodzielnego sięgania po suplementy bez konsultacji ze specjalistą, zwłaszcza w przypadku chorób nerek lub wątroby.

Podsumowanie

Dieta wysokobiałkowa przy spondyloartropatii może znacząco wspomóc leczenie, poprawić sprawność fizyczną, zmniejszyć objawy zmęczenia i ograniczyć utratę masy mięśniowej. Kluczem jest jednak nie tylko ilość spożywanego białka, ale jego jakość, pochodzenie i sposób komponowania posiłków.

Odpowiednio zaplanowana dieta powinna być elementem kompleksowego podejścia terapeutycznego – obok leczenia farmakologicznego, rehabilitacji i aktywności fizycznej. Warto w tym celu skorzystać z porady dietetyka klinicznego, który dostosuje jadłospis do indywidualnych potrzeb, stanu zdrowia i stylu życia.