@5posiłkówdziennie
A: Tak — wyższa podaż białka wspiera gojenie jelit, pomaga utrzymać masę mięśniową i poprawia ogólne odżywienie organizmu. Najlepiej działa, gdy jest dobrana indywidualnie do fazy choroby i tolerancji pokarmów. Nie zastępuje leków, ale stanowi ważne uzupełnienie terapii.
Choroba Crohna to przewlekła, zapalna choroba jelit o podłożu autoimmunologicznym, która znacząco wpływa na funkcjonowanie całego układu pokarmowego oraz ogólny stan zdrowia. Objawy takie jak biegunki, bóle brzucha, osłabienie, niedokrwistość czy utrata masy ciała prowadzą do wyczerpania organizmu i niedożywienia. Dlatego obok leczenia farmakologicznego istotnym elementem terapii jest odpowiednio dopasowana dieta. Jednym z kluczowych jej składników może być białko, które wspomaga regenerację tkanek, poprawia stan odżywienia i wpływa korzystnie na układ odpornościowy. Dieta wysokobiałkowa, odpowiednio zbilansowana i dostosowana do stanu chorego, może być skutecznym wsparciem w leczeniu i rekonwalescencji.
Dlaczego białko jest tak ważne w chorobie Crohna?
U osób z chorobą Crohna zapotrzebowanie na białko jest wyraźnie wyższe niż u zdrowej populacji. Dzieje się tak z kilku powodów:
- Zwiększone straty białka – stan zapalny i uszkodzenia błony śluzowej jelit prowadzą do utraty białek z organizmu, szczególnie przez jelita,
- Utrudnione wchłanianie – choroba może zaburzać procesy trawienia i absorpcji składników odżywczych, w tym aminokwasów,
- Zwiększone zapotrzebowanie – w okresie aktywnej choroby organizm intensywniej zużywa białko do naprawy tkanek, syntezy enzymów i odpowiedzi immunologicznej,
- Ryzyko niedożywienia – z powodu braku apetytu, ograniczeń dietetycznych i biegunek chorzy często nie dostarczają wystarczającej ilości kalorii i składników odżywczych.
Dieta bogata w białko może pomóc zapobiegać niedożywieniu, wspierać regenerację błony śluzowej jelit i wspomagać odpowiedź immunologiczną organizmu.
Zalecane spożycie białka w chorobie Crohna
W okresie remisji zalecane spożycie białka wynosi ok. 1,2–1,5 g/kg masy ciała na dobę, natomiast w okresie zaostrzenia zapotrzebowanie może wzrosnąć nawet do 1,5–2,0 g/kg m.c. Oznacza to, że osoba ważąca 60 kg powinna dostarczać dziennie 90–120 g białka. Ilość ta powinna być dostosowana indywidualnie do stanu chorego, jego masy ciała, poziomu aktywności choroby i tolerancji pokarmowej.
Źródła białka w diecie chorego na Crohna
Białko zwierzęce
- Mięso i drób – najlepiej chude gatunki (indyk, kurczak, cielęcina), gotowane lub duszone bez tłustych dodatków,
- Ryby – lekkostrawne, takie jak dorsz, mintaj, sola, a także tłuste ryby morskie w okresie remisji (łosoś, makrela – źródło kwasów omega-3),
- Jaja – lekkostrawne źródło białka, najlepiej gotowane na miękko lub w postaci omletu,
- Nabiał bez laktozy – jogurty, twaróg, serki wiejskie bez dodatku cukru mlecznego, jeśli pacjent toleruje laktozę.
Białko roślinne
- Tofu, tempeh – lekkostrawne, delikatne źródło białka sojowego, dobrze tolerowane przez wielu chorych,
- Soczewica, ciecierzyca, fasola – tylko w okresie remisji i po odpowiednim przygotowaniu (namoczenie, dokładne ugotowanie),
- Produkty zbożowe – płatki owsiane, ryż, komosa ryżowa dostarczają niewielkich ilości białka roślinnego, ale są dobrze tolerowane.
Odżywki białkowe
W przypadku niedoborów białka lub trudności z jego dostarczeniem w diecie naturalnej, można sięgnąć po odżywki białkowe. W chorobie Crohna stosuje się:
- Preparaty medyczne – doustne suplementy diety specjalnego przeznaczenia, zawierające łatwo przyswajalne białko serwatkowe lub hydrolizaty białek,
- Białka serwatkowe (WPC, WPI) – mogą być dobrze tolerowane, ale należy uważać na zawartość laktozy,
- Białko roślinne – np. ryżowe, grochowe, szczególnie przy nietolerancji laktozy lub alergii na białko mleka.
Jak dieta wysokobiałkowa wspiera organizm chorego?
1. Regeneracja tkanek
Białko jest niezbędne do odbudowy uszkodzonego nabłonka jelitowego. Pomaga w gojeniu mikrourazów, które są typowe w aktywnych fazach Crohna.
2. Utrzymanie masy mięśniowej
Przy długotrwałym niedożywieniu i braku apetytu często dochodzi do rozpadu tkanki mięśniowej. Odpowiednia ilość białka wspomaga utrzymanie siły mięśni i ogólnej sprawności.
3. Wsparcie układu odpornościowego
Aminokwasy, takie jak glutamina i arginina, odgrywają ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej. Pomagają organizmowi walczyć z infekcjami i wspierają funkcjonowanie układu pokarmowego.
4. Redukcja stanu zapalnego
Chociaż białko samo w sobie nie działa przeciwzapalnie, jego odpowiedni poziom w diecie może wspierać organizm w procesie regeneracji i powrotu do równowagi, szczególnie przy uzupełnieniu diety w kwasy omega-3 i antyoksydanty.
dietę do Ciebie:
Wpisz swój kod pocztowy:
Edytuj swój kod
Potencjalne trudności w diecie wysokobiałkowej
- Nietolerancja laktozy – wielu pacjentów z Crohnem nie toleruje mleka i jego przetworów, dlatego warto wybierać produkty bezlaktozowe lub fermentowane,
- Zaburzenia trawienia – niektóre źródła białka, jak strączki czy czerwone mięso, mogą być zbyt obciążające dla jelit, zwłaszcza w okresie zaostrzeń,
- Ryzyko przeciążenia nerek – przy istniejących schorzeniach nerek zwiększona podaż białka powinna być monitorowana przez lekarza.
Przykładowy jadłospis wysokobiałkowy dla osoby z chorobą Crohna
Śniadanie: jajka gotowane na miękko, pieczywo pszenne z pastą z awokado, herbata ziołowa
II śniadanie: koktajl białkowy z mlekiem bez laktozy i bananem
Obiad: gotowany filet z indyka, puree ziemniaczane, marchewka duszona
Podwieczorek: serek wiejski bez laktozy z borówkami
Kolacja: omlet z tofu i cukinią, kromka chleba pszennego
Co jeszcze warto uwzględnić?
- Unikanie dodatków drażniących jelita – ostrych przypraw, dużych ilości błonnika nierozpuszczalnego, smażonych potraw,
- Regularność posiłków – mniejsze objętościowo, ale częstsze posiłki sprzyjają lepszemu trawieniu,
- Nawodnienie – przy zwiększonym spożyciu białka trzeba pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, aby wspomóc nerki.
Podsumowanie
Dieta wysokobiałkowa może odgrywać ważną rolę w leczeniu choroby Crohna, zwłaszcza w zapobieganiu niedożywieniu, wspomaganiu regeneracji jelit oraz wzmacnianiu odporności. Wymaga jednak indywidualnego dostosowania do potrzeb pacjenta, stanu klinicznego oraz tolerancji pokarmowej. Wsparcie dietetyka klinicznego jest kluczowe w planowaniu jadłospisu i unikaniu potencjalnych błędów. Wprowadzenie odpowiednio dobranego białka do codziennej diety nie zastąpi leczenia farmakologicznego, ale może znacząco poprawić jakość życia i przyspieszyć powrót do zdrowia.
Popularne pytania:
A: Najczęściej sprawdzają się chude mięsa i drób, delikatne ryby, jaja oraz nabiał bez laktozy. U wielu osób dobrze wypada też tofu lub tempeh. W zaostrzeniu lepiej ograniczać czerwone mięso i ciężkostrawne potrawy.
A: Tak, ale zwykle tylko w remisji i po odpowiednim przygotowaniu, czyli namaczaniu i bardzo dokładnym gotowaniu. W zaostrzeniu mogą nasilać dolegliwości, dlatego warto je wtedy ograniczyć. Zawsze obserwuj indywidualną tolerancję.
A: Mogą być pomocne, zwłaszcza gdy trudno zjeść wystarczająco dużo białka z jedzenia. Wybieraj preparaty bez laktozy (np. hydrolizaty, WPI) lub roślinne, zaczynając od małych porcji. Dobór preparatu skonsultuj z dietetykiem lub lekarzem.
A: U osób z prawidłową funkcją nerek jest zwykle bezpieczna. Jeśli masz chorobę nerek, ilość białka powinna być ściśle kontrolowana przez lekarza, a nawodnienie utrzymywane na odpowiednim poziomie. Regularne badania pomagają ocenić bezpieczeństwo.
A: Lepsze są mniejsze, ale częstsze porcje — zwykle 4–6 posiłków dziennie. Taki rozkład ułatwia trawienie i pomaga dostarczyć odpowiednią ilość białka bez przeciążania jelit. Sprawdza się zwłaszcza w okresach większej wrażliwości przewodu pokarmowego.
